Biến đổi khí hậu (BĐKH) là một trong những thách thức lớn nhất mà nhân loại phải đối mặt trong thế kỷ 21. Nó không chỉ ảnh hưởng đến môi trường, sinh thái và nền kinh tế toàn cầu mà còn tác động sâu sắc đến nguồn nước – tài nguyên quan trọng đối với sự sống và phát triển bền vững. Nước là yếu tố thiết yếu cho mọi hoạt động của con người, từ sinh hoạt hàng ngày, nông nghiệp đến công nghiệp và năng lượng. Do đó, những thay đổi về khí hậu đã và đang gây ra những biến động lớn đối với nguồn nước trên toàn cầu.

1. Tình trạng thay đổi lượng mưa và chế độ khí hậu

Biến đổi khí hậu làm gia tăng lượng mưa cực đoan trong các cơn bão ở Đông Nam Phi. Nguồn: vnmha.gov.vn

Biến đổi khí hậu đang làm thay đổi sự phân bổ lượng mưa và chế độ khí hậu ở nhiều khu vực. Một số vùng đang phải đối mặt với lượng mưa giảm sút đáng kể, dẫn đến tình trạng hạn hán kéo dài và thiếu nước nghiêm trọng. Những khu vực này chủ yếu nằm ở vùng khô cằn, bán khô cằn, đặc biệt là ở khu vực Trung Đông, Bắc Phi và một số phần của châu Á và châu Phi.

Ngược lại, một số khu vực khác lại đối mặt với mưa quá nhiều trong thời gian ngắn, gây ra tình trạng lũ lụt. Những trận mưa cực đoan không chỉ làm mất mát tài sản mà còn làm ô nhiễm các nguồn nước, gây ra các vấn đề về vệ sinh và sức khỏe cộng đồng. Điều này đặc biệt nghiêm trọng đối với các khu vực có cơ sở hạ tầng xử lý nước thải kém hoặc không đủ năng lực để đối phó với lượng nước thải tăng đột biến.

2. Thay đổi mức độ dòng chảy của sông suối

Biến đổi khí hậu cũng làm thay đổi dòng chảy của các con sông, suối, hồ và các hệ thống thủy văn. Khi nhiệt độ tăng, băng tan ở các vùng cực và vùng núi, khiến mực nước của các hồ chứa, các dòng sông lớn như sông Hồng, sông Mekong, sông Nile, hay các sông ở châu Âu và châu Mỹ thay đổi. Mực nước của các con sông có thể thay đổi theo mùa, gây ra hiện tượng lũ lụt vào mùa mưa và hạn hán vào mùa khô.

Đặc biệt, khi băng tan nhanh hơn trong mùa xuân và mùa hè, nước không kịp bổ sung trong mùa khô, làm giảm lượng nước vào mùa khô. Điều này tác động lớn đến các quốc gia phụ thuộc vào dòng chảy của các con sông xuyên biên giới cho nguồn cung cấp nước sinh hoạt, sản xuất và thủy điện.

3. Sự suy giảm chất lượng nguồn nước

Một trong những tác động rõ rệt của biến đổi khí hậu là sự suy giảm chất lượng nguồn nước. Mặc dù một số khu vực thiếu nước ngọt, những khu vực khác lại phải đối mặt với tình trạng ô nhiễm nguồn nước gia tăng. Biến đổi khí hậu có thể làm tăng nhiệt độ của nước, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các vi sinh vật có hại, gây bệnh cho con người.

Bên cạnh đó, sự gia tăng của các hiện tượng thời tiết cực đoan như lũ lụt và bão có thể gây ra tình trạng xói mòn đất, làm cho đất và chất thải từ các khu vực nông thôn và đô thị bị cuốn trôi vào các nguồn nước, làm gia tăng mức độ ô nhiễm. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng nước uống mà còn tác động đến hệ sinh thái thủy sinh và các nguồn nước phục vụ cho sản xuất nông nghiệp.

4. Ảnh hưởng đến việc cung cấp nước cho nông nghiệp và công nghiệp

Nước là yếu tố thiết yếu đối với nông nghiệp, và biến đổi khí hậu đang làm thay đổi các yếu tố khí hậu ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp. Các khu vực phụ thuộc vào nước từ sông, hồ và nước ngầm đang phải đối mặt với tình trạng thiếu nước trong mùa khô kéo dài, làm giảm năng suất nông nghiệp và làm tăng chi phí sản xuất.

Ngoài ra, biến đổi khí hậu cũng tác động đến các ngành công nghiệp sử dụng nhiều nước, như công nghiệp điện lực, dệt may, và sản xuất chế biến thực phẩm. Thiếu nước có thể làm giảm hiệu quả hoạt động của các nhà máy và gây gián đoạn trong chuỗi cung ứng.

5. Giải pháp và ứng phó với tác động của biến đổi khí hậu đối với nguồn nước

Để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu đối với nguồn nước, các giải pháp cần phải được triển khai ở các cấp độ toàn cầu, quốc gia và địa phương. Một số giải pháp bao gồm:

• Quản lý tài nguyên nước bền vững: Tăng cường các biện pháp tiết kiệm nước, tái sử dụng và bảo tồn nước. Các chương trình đào tạo cộng đồng về việc sử dụng nước hiệu quả cần được triển khai rộng rãi.
• Phát triển công nghệ xử lý nước tiên tiến: Các công nghệ lọc và tái sử dụng nước sẽ giúp các khu vực bị thiếu nước có thể xử lý và sử dụng lại nguồn nước đã qua sử dụng, giảm thiểu tác động của hạn hán.
• Tăng cường năng lực dự báo và cảnh báo thiên tai: Hệ thống dự báo và cảnh báo sớm sẽ giúp các khu vực đối phó với tình trạng lũ lụt hoặc hạn hán, giảm thiểu thiệt hại và bảo vệ nguồn nước.
• Đẩy mạnh hợp tác quốc tế: Các quốc gia cần tăng cường hợp tác trong việc chia sẻ và bảo vệ các nguồn nước xuyên biên giới, đặc biệt là đối với các dòng sông lớn, nhằm đảm bảo an ninh nguồn nước cho tất cả các bên liên quan.

Kết luận

Biến đổi khí hậu là một thách thức lớn đối với nguồn nước và yêu cầu các quốc gia phải có những hành động kịp thời để bảo vệ và quản lý tài nguyên nước một cách bền vững. Việc ứng phó với tác động của biến đổi khí hậu sẽ không chỉ giúp bảo vệ nguồn nước mà còn đảm bảo sự phát triển kinh tế, xã hội và môi trường lâu dài.